wiersze

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 a b c ć d e f 
g h i j k l ł n ń o ó p r s ś t u w y z ż ź 

Autor : Asnyk Adam

Tytul : W dwudziestÄ? piÄ?tÄ? rocznicÄ? powstania 1863

Ruchliwe fale czasu nie zatar??y

Twych krwawych ??lad??w, o nieszczÄ???cia roku!

DotÄ?d w swej grozie posÄ?pnej zamar??y

CiÄ???ysz nad nami i z przesz??o??ci mroku

Przez lat szeregi kroczysz, widmo blade,

WlokÄ?c za sobÄ?, jak ca??un - zag??adÄ?.



Wiele?? to razy ciebie przeklinano,

A z tobÄ? marze?? zdradliwych ponÄ?tÄ?!

Za ka??dÄ? ??wie??Ä? z rÄ?ki wroga ranÄ?

Zawsze twe imiÄ? wraca??o przeklÄ?te

I zamra??a??o ??ywsze serc porywy

Krzykiem zwÄ?tpienia i boja??ni m??ciwej.



Z twoich do??wiadcze?? czerpano nauki

I niewolnicze wys??awiano cnoty;

Gaszono skrzÄ?tnie ??wiÄ?ty ??ar, dop??ki

MÄ?skim zapa??em tchnÄ???a pier?? heloty,

SÄ?dzÄ?c, ??e lekiem najlepszym na rany

Jest gwa??t polskiemu uczuciu zadany.



Za twoje grzechy PolskÄ? z mieczem w d??oni

Z szat obna??ono jak jawnogrzesznicÄ?

I urÄ?gano, ??e praw swoich broni,

I z ran szydzono, i plwano jej w lice,

I z czci jÄ? chciano odrzeÄ? do ostatka,

Jakby to by??a nie ich w??asna matka!



Wszystko to w spadku zosta??o po tobie:

Grzeszne ofiary i grzeszniejsza skrucha,

Bunt tych, co widzÄ?c mdlejÄ?ce ju?? cia??o,

?šmieli doradzaÄ? samob??jstwo ducha,

I wiÄ?zy, kt??re mocniej siÄ? nam wpi??y,

I ??zy palÄ?ce... i wstyd... i mogi??y...



A jednak pamiÄ?Ä? obchodzimy twojÄ?,

Jak ci, co dawno z niedolÄ? zbratani,

NieszczÄ???ciu w oczy spojrzeÄ? siÄ? nie bojÄ?

I nawet z ciemnej wynoszÄ? otch??ani

TÄ? nie??miertelnÄ? nadziejÄ?, co z dala

PracÄ? pokole?? wiÄ???e i utrwala.



My obchodzimy twÄ? rocznicÄ? smÄ?tnÄ?,

Bo dawnych zwyciÄ?stw ??wiÄ?ciÄ? dzi?? nie ??miemy;

Niewolnik, ha??by swej noszÄ?cy piÄ?tno,

W rocznicÄ? chwa??y ojc??w stoi niemy,

A tylko ta mu droga jest i ??wiÄ?ta,

W kt??rej sam skruszyÄ? chcia?? krzywdzÄ?ce pÄ?ta.



My obchodzimy w twym ??a??obnym ??wiÄ?cie

Najbli??szÄ? z naszych dziejowych pamiÄ?tek

I rycerskiego rapsodu zamkniÄ?cie;

Tego rapsodu, co jak krwawy wÄ?tek

Przebiega?? dziej??w pogrobowych kartÄ?,

ZbrojÄ?c wciÄ??? serca pokole?? uparte.



Bo?? ty nie przyszed?? jako klÄ?twa nieba,

Ani nie spad??e?? jak grom niespodzianie,

Lecz jak duchowa narodu potrzeba,

W krwawej wypadk??w wyp??ynÄ???e?? pianie,

Aby ostatnim orÄ???nym protestem

ZapisaÄ? w dziejach nie??miertelne: Jestem!



Ty by??e?? dzieckiem ostatnim epoki,

Kt??ra tradycjÄ? przechowujÄ?c ??ywÄ?,

Z dumnej przesz??o??ci czerpa??a swe soki,

I wolnych marze?? snujÄ?c wciÄ??? przÄ?dziwo,

Ku zmartwychwstaniu stale naprz??d bieg??a

Tak jeszcze bliska... a tak ju?? odleg??a.



Nad tÄ? epokÄ? ja??nia?? jeszcze w g??rze

Duch niepodleg??ej ojczyzny widomy,

Jeszcze francuskiej rewolucji burze

?šwiat wstrzÄ?sajÄ?ce rozrzuca??y gromy,

I bi??a na niÄ? krwawych ??wiate?? fala

Z wojennych ognisk ma??ego kaprala.



To pokolenie, kt??re w??wczas wzros??o,

Dni Listopada by??o niedalekiem,

I swoich ojc??w rycerskie rzemios??o

Z krwiÄ? wziÄ???o w spadku i wyssa??o z mlekiem

??ywÄ? tradycjÄ? kr??tkiej zwyciÄ?stw chwa??y

I majestatu Polski zmartwychwsta??ej.



W cudownej przed nim sp??ywa??y legendzie

Postacie wodz??w, strojne w li??Ä? wawrzynu,

Wieszcz??w krwawiÄ?cych swe piersi ??abÄ?dzie

I mÄ?czennik??w rwÄ?cych siÄ? do czynu

WiÄ?zienia, groby, szubienice, krzy??e

I ??nie??na, mro??na otch??a?? na Sybirze...



WiÄ?c silniej ka??de uderza??o tÄ?tno,

I klÄ?twa wieszcz??w na grunt pad??a ??yzny,

BudzÄ?c gniew, zemstÄ? i bole??Ä? namiÄ?tnÄ?

Nad poni??eniem i ha??bÄ? ojczyzny.

I wszystkie serca zbroi??y siÄ? harde,

W niewolniczego ??ywota pogardÄ?.



Jeszcze ten ??a??cuch duszÄ?cej niewoli

Nie zatamowa?? mÄ?skiego oddechu,

Jeszcze mÄ?cze??skiej naszej aureoli

Nie tknÄ???o b??oto urÄ?ga?? i ??miechu,

I pokutnicze nie straci??y t??umy

Ostatnich b??ysk??w narodowej dumy.



Nie by??o nawet pod??wczas w zwyczaju

W dyplomatycznej ??lizgaÄ? siÄ? zabawce,

W lada koniuszym lub dworskim lokaju

Zaraz ojczyzny upatrywaÄ? zbawcÄ?,

I tym, co jawnie wyparli siÄ? Polski,

DawaÄ? na kredyt mandat apostolski.



Kiedy kto z wrogiem chcia?? wchodziÄ?

w konszachty

I stawiaÄ? z??ote zjednoczenia mosty,

Nie powiadano w gronie braci szlachty,

??e to mÄ??? stanu, lecz ??e zdrajca prosty,

I nie wr????ono nowej szczÄ???cia ery,

WidzÄ?c na piersiach b??yszczÄ?ce ordery.



Jeszcze przybieraÄ? nie umia??a Polska

Postaci gadu, co siÄ? u st??p czo??ga;

Wola??a, ??eby w drodze do Tobolska

Trupy jej syn??w unosi??a Wo??ga,

Wola??a ponie??Ä? ofiary najkrwawsze,

Ni??by siÄ? miano wyprzeÄ? jej na zawsze.



O! Wtedy jeszcze nurtem tajnych koryt

P??ynÄ???y na ??wiat idealne mary

I nadawa??y cudowny koloryt

Tkanej przez losy przÄ?dzy ??ycia szarej,

A na niebiosach ja??nia?? blask nadziemski,

Niby wschodzÄ?cej zn??w gwiazdy betlemskiej.



MÄ?ki wygnania, tÄ?sknoty sieroctwa

TonÄ???y w wielkim mistycznym zachwycie;

Sny mesjaniczne, natchnione proroctwa

Nad ziemiÄ? inne wytwarza??y ??ycie,

Gdzie rzeczywisto??Ä? znika??a sprzed oczu

W gwia??dzistym, sennym marzenia prze??roczu.



PamiÄ?tam dotÄ?d chwile owych wiosen,

Gdy serca nasze pali??a tÄ?sknota,

A b??r nam szumem dÄ?b??w swych i sosen

?špiewa??, jak stary pie??niarz wajdelota,

Rycerskie pie??ni dawnej przodk??w chwa??y,

Kt??re nas czarem swoim upaja??y.



PamiÄ?tam dotÄ?d, jak nam szmer strumieni,

S??owik??w ??piewy, powiew kwiat??w woni

I zorza, kt??ra b??Ä?kity rumieni,

I wszystko wko??o wciÄ??? m??wi??o o Niej,

O nie??miertelnej, co w grobowcu czeka

Na odwalenie kamiennego wieka...



A w piersiach naszych z ka??dÄ? chwilÄ? ros??a

Mi??o??Ä? bezbrze??na, wy??Ä?czna, jedyna,

Co na swych skrzyd??ach duszÄ? w b??Ä?kit nios??a,

Jakby do matki stÄ?sknionego syna,

Z wiarÄ?, ??e w g??rze poza chmur zas??onÄ?

Ujrzy jÄ? znowu - jasnÄ? i zbawionÄ?.



My??my jÄ? wszyscy przed sobÄ? widzieli:

CudownÄ? postaÄ? w z??otej gwiazd koronie,

W niepokalanej czysto??ci i bieli,

Ze zmaz obmytÄ? przez anielskie d??onie,

Z twarzÄ? podobnÄ? do Naj??wiÄ?tszej Panny

I blask z swych w??os??w siejÄ?cÄ? poranny.



Ka??dy jÄ? wie??czy?? w w??asnych roje?? kwiaty

I jej piÄ?kno??ci odczuwa?? inaczej;

Ka??dy w odmienne ubiera?? jÄ? szaty,

Lecz nikt nie wÄ?tpi??, i?? po dniach rozpaczy

Nadp??ynie w blask??w r????anych powodzi

I swÄ? piÄ?kno??ciÄ? ca??y ??wiat odm??odzi.



WiÄ?ce??my rÄ?ce do niej wyciÄ?gali,

Wo??ajÄ?c: ZstÄ?puj z b??Ä?kit??w, kr??lowo!

Krzywdy nÄ?dzarz??w zwa?? na prawa szali

I sprawiedliwo??Ä? wymierz im na nowo,

Zawie?? miecz pomsty nad fa??szem i zbrodniÄ?

I bÄ?d?? ludzko??ci gwiazdÄ? zn??w przewodniÄ?.



My ci pod stopy cia??a swe u??cielem,

Aby?? stanÄ???a na nich jak na tronie

I praw zgwa??conych sta??a siÄ? m??cicielem,

Z b??ogos??awie??stwem wyciÄ?gajÄ?c d??onie

Ku tym, co cierpiÄ?c nies??usznie skrzywdzeni,

WzywajÄ? ciebie z czy??Ä?cowych p??omieni.



My nic dla szczÄ???cia swego, nic dla siebie

Nie pragniem, nawet nie ??Ä?damy do??yÄ?

Chwili, gdy z jutrzniÄ? zab??y??niesz na niebie.

Chcemy na zawsze w prochu siÄ? po??o??yÄ?

I za swe wiano wziÄ?Ä? niepamiÄ?Ä? wiecznÄ?,

By??e?? Ty jasno??Ä? rozla??a s??onecznÄ?.



To wszystko teraz w przepa??Ä? siÄ? zapad??o,

I ju?? przeminÄ??? czas rycerskiej s??u??by;

Z b??Ä?kit??w jasne zniknÄ???o widziad??o,

Umilk??y wieszcze natchnienia i wr????by,

A burza nieszczÄ???Ä? strÄ?ci??a nam z g??owy

Nawet ostatni wieniec nasz - cierniowy.



?špiewne serc g??osy, idealne has??a,

P??omienne s??owa, mistyczne zachwyty

Przebrzmia??y - lampa cudowna zagas??a,

Na ziemiÄ? runÄ??? idea?? rozbity...

I w naszych oczach rozpad??o siÄ? w gruzy

TÄ?czowe pa??stwo romantycznej muzy.



PrÄ?d czasu innym pop??ynÄ??? korytem,

Nasta??a nowa epoka - ??elazna,

Kt??ra wciÄ??? ziemskim zaprzÄ?tniÄ?ta bytem,

Niebia??skich widze?? s??odyczy nie zazna

I tylko w ziemi wnÄ?trzno??ciach siÄ? grzebie,

ZajÄ?ta my??lÄ? o codziennym chlebie.



Uboga duchem i uczuciem skÄ?pa,

Doko??a cie?? sw??j roztacza ponury,

CiÄ???ko po cia??ach swoich ofiar stÄ?pa,

I chciwÄ? d??oniÄ? szarpiÄ?c pier?? natury,

Pragnie zas??onÄ? zedrzeÄ? tajemniczÄ?,

Za coraz nowÄ? zdÄ???ajÄ?c zdobyczÄ?.



ChoÄ? na chorÄ?gwi k??adzie prawdy znamiÄ?,

I ludzkiej wiedzy skarbnicÄ? bogaci,

Czynami swymi wiecznym prawdom k??amie

I fa??sz podaje w misternej postaci,

I jadem zbroi wÄ???e i padalce,

By zwyciÄ???a??y w strasznej o byt walce.



Nasta??a nowa epoka, z obliczem

Nieub??aganem, lodowatem, chmurnem;

Jej b??g jest owym, nie wzruszonym niczem,

Po??erajÄ?cym swe dzieci Saturnem,

A jej religia, dzikÄ? tchnÄ?ca grozÄ?,

Drapie??nej si??y jest apoteozÄ?.



Z nowÄ? religiÄ? nowi sÄ? prorocy,

Co s??abszym niosÄ?c wyrok unicestwie??,

G??oszÄ? kr??lestwo gwa??tu i przemocy,

I ewangeliÄ? plemiennych rozbestwie??,

Jako pociechÄ? wskazujÄ?c w rozbiciu

NÄ?dzÄ? i nico??Ä? - i w ??mierci i w ??yciu.



Pod ich chorÄ?gwie spieszÄ? ludzie nowi

WidzÄ?c, ??e wiara przesz??o??ci zawiod??a

UrÄ?gaÄ? czystych po??wiÄ?ce?? duchowi,

KruszyÄ? braterstwa i wolno??ci god??a,

Przed z??otym cielcem korzyÄ? siÄ? tyranii

Panmoskwicyzmu albo pangermanii.



I u nas przysz??o nowe pokolenie,

Wpatrzone w ziemiÄ? z ch??odem i rozwagÄ?,

PragnÄ?ce teraz na dziejowej scenie

OdgrzebaÄ? z gruz??w rzeczywisto??Ä? nagÄ?,

PodstawÄ? bytu, mniej od dawnej chwiejnÄ?,

By na niej znowu budowaÄ? kolejno.



W twardej nieszczÄ???cia urobione szkole,

Zrzek??o siÄ? marze?? zdradliwych s??odyczy;

KrÄ?puje skrzyd??a m??odo??ci sokole,

W ka??dym porywie z si??ami siÄ? liczy

I wchodzi z prÄ?dem dziejowym w przymierza,

BiorÄ?c w rachubÄ? instynkt i moc zwierza.



Spragnione prawdy, za niÄ? jednÄ? goni,

ChoÄ?by niÄ? mia??o zatruÄ? czyste zdroje,

Gdy?? pragnie ??wie??ej doszukaÄ? siÄ? broni,

Z kt??rÄ? by mog??o przysz??e staczaÄ? boje

A w tej pogoni stopÄ? nieoglÄ?dnÄ?

Depcze wawrzyny, co na grobach wiÄ?dnÄ?.



To pokolenie milczÄ?ce i smutne,

Daleko my??lÄ? od dawnych odesz??o:

Oskar??a serca mi??o??ciÄ? rozrzutne

I lekcewa??y ich zas??ugÄ? przesz??Ä?

Nie wiedzÄ?c nawet, ile w niej siÄ? mie??ci

Wielkich po??wiÄ?ce??, cnoty i bole??ci.



My??my przez piÄ?kno??Ä?, sercami odczutÄ?,

W dobra i prawdy chcieli wej??Ä? krainÄ?;

A oto ko??czym nasze dni pokutÄ?,

Zbyt ??mia??ych lot??w op??akujÄ?c winÄ?...

Nie mo??em jednak bez goryczy patrzeÄ?,

WidzÄ?c, jak chcecie ??lad przesz??o??ci zatrzeÄ?.



Lecz chocia?? droga nasza siÄ? rozchodzi,

A ch????d wasz lodem spada nam na serce

My b??ogos??awim wam, rycerze m??odzi,

Narodowego d??ugu spadkobiercÄ?,

I na trud przysz??ych, mozolnych wyzwole??

Niesiem ??yczenia gasnÄ?cych pokole??.



Id??cie, jak ??wiat??a przystoi czcicielom,

O??wiecaÄ? drogi ludzkiego pochodu

Ku coraz wy??szym i ja??niejszym celom!

Szukajcie prawdy dla swego narodu,

A??eby przez niÄ? posiÄ???Ä? m??g?? helota

Stracone piÄ?kno i dobro ??ywota.



Lecz wiedzcie: prawda, kt??rej wy szukacie,

Jest jak Proteusz kryjÄ?cy siÄ? zdradnie,

Kt??ry wciÄ??? swoje odmienia postacie,

Gdy ??mia??y nurek w g??Ä?bi go napadnie,

I pokolenia ciekawych ??eglarzy

Coraz to nowÄ? odpowiedziÄ? darzy...

-- 

Publikacja pobrana z serwisu www.poema.art.pl